ارکان شرکت تعاونی برای اداره امور شرکت به شرح زیر میباشد:
- مجمع عمومی
- هیأت مدیره
- بازرس
مجمع عمومی در ارکان شرکت تعاونی
یکی از ارکان شرکت تعاونی مجمع عمومی میباشد که بالاترین مرجع اتخاذ تصمیم است و از تمام اعضا یا نمایندگان تامالختیار آنها بصورت عادی و فوقالعاده تشکیل میشود و هر عضو بدون در نظر گرفتن تعداد سهام دارای یک حق رأی خواهد بود.
مجمع عمومی عادی حداقل سالی یکبار پس از پایان سال مالی جهت انجام وظایف قانونی خود تشکیل میشود و وظایف و اختیارات آن به شرح زیر است:
- انتخاب هیأت مدیره و بازرس یا یازرسان برای مدت دو سال
- رسیدگی و اتخاذ تصمیم درباره ترازنامه و حساب سود و زیان و سایر گزارشهای مالی هیأت مدیره
- تعیین خط مشی و برنامه تعاونی و تصویب بودجه جاری و سرمایهگذاری و اعتبارات و وامهای درخواستی و سایر عملیات مالی به پیشنهاد هیأت مدیره.
- اتخاذ تصمیم نسبت به افزایش و یا کاهش سرمایه در حدود قوانین و مقررات.
- اخذ تصمیم نسبت به ذخایر و پرداخت سود و مازاد درآمد و تقسیم آن طبق اساسنامه
- تصویب مقررات و دستورالعملهای داخلی تعاونی
- سایر وظایفی که قوانین و مقررات بر عهده مجمع عمومی قرار میدهد.
مجمع عمومی فوقالعاده برای تغییر مواد اساسنامه، تصمیم گیری نسبت به عزل یا قبول استعفای هیأت مدیره و انحلال یا ادغام تعاونی تشکیل میگردد.
مجمع عمومی فوقالعاده بنا به تقاضای کتبی حداقل یک سوم اعضا تعاونی و یا اکثریت مطلق اعضا هیأت مدیره و یا بازرس یا بازرسان با حضور حداقل دو سوم اعضا کل مجمع تشکیل میشود. در تعاونیهای بیش از پانصد نفر عضو در صورتیکه بار اول با دو سوم اعضا تشکیل نشود، بار دوم با نصف بهعلاوه یک رسمیت خواهد داشت.
در صورتیکه هیأت مدیره ظرف مدت حداکثر یک ماه نسبت به تشکیل مجمع عمومی فوقالعاده اقدام ننماید، وزارت تعاون نسبت به تشکیل مجمع عمومی اقدام خواهد کرد.
هیأت مدیره در ارکان شرکت تعاونی
دومین ارکان شرکت تعاونی، هیأت مدیره میباشد که اداره امور تعاونی براساس اساسنامه بر عهده هیأت مدیرهای مرکب از حداقل ۳ نفر و حداکثر ۷ نفر عضو اصلی و تا یک سوم اعضا اصلی، اعضا علیالبدل میباشد ولی برای تعاونیهای بزرگ در مقابل افزایش هر چهار صد نفر، یک نفر میتواند به اعضا اصلی هیأت مدیره و یک نفر به اعضا علیالبدل اضافه کند به شرط آنکه تعداد از پانزده نفر بیشتر نشود که برای مدت دو سال و با رأی مخفی انتخاب میشوند. اخذ رای برای انتخاب اعضا اصلی و علیالبدل در یک نوبت به عمل میآید. حائزین اکثریت بعد از اعضا اصلی به تربیت اعضا علیالبدل شناخته میشوند و انتخاب مجدد هریک از اعضا اصلی و علیالبدل بلامانع است.
انتخاب اعضا هیأت مدیره با اکثریت مطلق آرا مجمع عمومی بوده و در صورتیکه در دوره اول رأی گیری تمام و یا بعضی از داوطلبان حائز اکثریت مطلق نگردند بلافاصله از بین دارندگان بیشترین آرا به تعداد دو برابر مورد نیاز برای تکمیل هیأت مدیره و علیالبدل با اکثریت نسبی رأی گیری به عمل میآید.
هیأت مدیره در اولین جلسه از میان خود یک نفر را به عنوان رئیس و یک نفر را به عنوان نایب رئیس هیأت مدیره و یک یا دو نفر را به عنوان منشی انتخاب خواهد نمود.
اعضا هیأت مدیره علاوه بر داشتن شرایط عضو باید واجد شرایط زیر باشند:
- تجربه یا اطلاعات لازم برای انجام وظایف متناسب با آن تعاونی.
- ایمان و تعهد و التزام عملی به اسلام (در تعاونیهای متشکل از اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی تعهد عملی به دین خود)
- عدم سو سابقه مالی و یا محکومیت در دادگاههای اجرای اصل ۴۹ قانون اساسی.
- عدم عضویت در گروههای محارب و عدم ارتکاب جرائم بر ضد امنیت و جعل اسناد.
- عدم شهرت به فساد اخلاقی و امور مالی.
وظایف و اختیارات هیأت مدیره عبارتست از:
- دعوت مجمع عمومی (عادی و فوقالعاده)
- اجرای اساسنامه و تصمیات مجمع عمومی و سایر مقررات مربوط
- نصب و عزل و قبول استعفای مدیرعامل و نظارت بر عملیات وی و پیشنهاد میزان حقوق مدیرعامل به مجمع عمومی
- قبول درخواست عضویت و اخذ تصمیم نسبت به انتقال سهم اعضا به یکدیگر و دریافت استعفای هریک از اعضای هیأت مدیره
- نظارت بر مخارج جاری تعاونی و رسیدگی به حسابها و ارائه آن به بازرس یا بازرسان و تسلیم به موقع گزارش مالی و ترازنامه تعاونی به مجمع عمومی
- تهیه وتنظیم طرحها و برنامهها و بودجه و سایر پیشنهادات و ارائه آن به مجمع عمومی جهت اتخاذ تصمیم
- تعیین نماینده از بین اعضا تعاونی برای حضور در جلسات مجامع عمومی شرکتها و اتحادیههائیی که تعاونی در آنها مشارکت دارد.
- تهیه و تنظیم دستورالعملهای داخلی تعاونی و تقدیم آن به مجمع عمومی برای تصویب
- تعیین نماینده یا وکیل در دادگاهها و مراجع قانونی و سایر سازمانها با حق توکیل غیر
- تعیین و معرفی صاحبان امضای مجاز برای قراردادها و اسناد تعهد آور تعاونی.
خدمات اعضای هیأت مدیره در ازا عضویت در هیأت مدیره شرکتهای تعاونی رایگان است ولی هزینه اجرای ماموریتهای که از طرف تعاونی در حدود بودجه مصوب مجمع عمومی به آنان ارجاع میشود قابل پرداخت است و مجمع میتواند مبلغی از سود خالص را به عنوان پاداش به آنان بپردازد.
مدیر عامل
وظیفه هیأت مدیره که خود از ارکان شرکت تعاونی میباشد این است که بعد از انتخاب بلافاصله جهت مدیریت عملیات تعاونی و اجرای تصمیمات مجمع عمومی و هیأت مدیره فرد واجد شرایطی را از بین اعضای تعاونی و یا خارج تعاونی برای مدت دو سال به عنوان مدیر عامل آن تعاونی انتخاب کند که زیر نظر هیأت مدیره انجام وظیفه نماید. وظایف و اختیارات و و حقوق و مزایای مدیر عامل طبق آئیننامهای خواهد بود که بنا به پیشنهاد هیأت مدیره به تصویب مجمع عمومی خواهد رسید.
مدیر عامل نیز باید دارای شرایط اعضای هیأت مدیره باشد.
بازرس در ارکان شرکت تعاونی
سومین ارکان شرکت تعاونی بازرس میباشد که مجمع عمومی عادی بازرس یا بازرسانی را برای مدت دو سال مالی انتخاب میکند و انتخاب مجدد آنان اشکالی ندارد. بازرسان باید دارای شرایطی که جهت عضویت در هیأت مدیره گفته شده، باشند. در صورت فوت یا ممنوعیت قانونی و یا استعفای بازرس یا بازرسان اصلی، هیأت مدیره وظیفه دارد طی ده روز بازرس یا بازرسان جانشین را به ترتیب اولویت آرا برای بقیه مدت دعوت نماید.
حقالزحمه و پاداش بازرس یا بازرسان با تصویب مجمع عمومی تعیین میگردد.
وظایف بازرس یا بازرسان تعاونی به شرح زیر است:
- نظارت همیشگی بر انطباق نحوه اداره امور تعاونی و عملیات و معاملات انجام شده با اساسنامه و قوانین و مقررات و دستور العملهای مربوطه
- رسیدگی به حسابها، دفاتر، اسناد، صورتهای مالی از قبیل ترازنامه و حسابهای عملکرد و سود و زیان، بودجه پیشنهادی و گزارشات هیأت مدیره به مجمع عمومی
- رسیدگی به شکایات اعضا و ارائه گزارش به مجمع عمومی و مراجع ذیربط
- تذکر کتبی تخلفات موجود در نحوه اداره تعاونی به هیأت مدیره و مدیر عامل و تقاضای رفع نقص
بازرس یا بازرسان که از ارکان شرکت تعاونی میباشند حق دخالت مستقیم در اداره امور تعاونی را نداشته ولی میتوانند بدون حق رأی در جلسات هیأت مدیره شرکت کنند و نظرات خود را نسبت به مسائل جاری تعاونی اظهار دارند.
اگر بازرس شرکت تشخیص دهد که هیأت مدیره و یا مدیر عامل در انجام وظایف محوله مرتکب تخلفاتی گردیده است و به تذکرات آنان ترتیب اثر نمیدهند باید موضوع را به مجمع عمومی برای رسیدگی و اتخاذ تصمیم لازم گزارش دهند.