واخواست برات یا اعتراض در سه مورد به عمل میآید:
- در مورد نکول
- در مورد امتناع از قبول یا نکول
- در مورد عدم تادیه
عملی که به موجب آن یکی از سه مورد فوق به صورت قانونی ثابت شود را واخواست برات مینامند.
نوشتهای که به براتگیر ابلاغ میشود، اعتراض نامه یا ورقه واخواست برات و اصل عمل را، اعتراض یا واخواست مینامند و به اشخاص زیر ابلاغ میشود:
الف- به محالعلیه (براتگیر)
ب- به اشخاصی که در برات برای تادیه وجه هنگام اقتضا معین شدهاند.
ج- شخص ثالثی که برات را قبول نموده.
اعتراض به موجب امر دادگاه شهرستان محل مورد اعتراض به عمل میآید. اگر در آن محل دادگاه شهرستان نباشد این وظیفه را دادگاه بخش انجام میدهد و اگر دادگاه بخش هم نبود، رئیس ثبت اسناد و در صورتی که اداره ثبت هم وجود نداشت به عهدهی حاکم محل است.
ورقه واخواست باید مراتب زیر را دارا باشد:
- رونویس کامل برات یا تمامی محتویات شامل از قبولی و ظهرنویسی و غیره.
- امر به تادیه وجه برات.
دادگاه شهرستان امر خواهد نمود که ورقه مزبور را مامور اجرا به شخصی که وجه برات را باید بدهد ابلاغ نماید. براتگیر یا اشخاص ثالثی که وجه برات را قبول نموده اند، رویت خود را نوشته و دلیل رد یا عدم پرداخت وجه را در زیر ورقه خواهند نوشت. چنانچه فقط امضاء نمودند، مامور شخصاً عدم توضیح را از ناحیه متعهد در ورقه مینویسد. اگر شخصی که باید ورقه واخواست برات به او ابلاغ شود از رویت خودداری نمود، مامور اجرا معمولا با حضور دو نفر شاهد و یا یک نفر مامور رسمی، امتناع او را در ورقه قید و یک نسخه ورقه واخواست را به محل اقامت با کسان او میدهد.
واخواست معمولا در سه نسخه نوشته میشود که یکی در دفتر دادگاه باقی میماند و دیگری به شخصی که باید ابلاغ شود داده می شود و نسخه دیگر به دهندهی واخواست داده میشود. براساس ماده ۲۹۴ قانون تجارت:
اعتراض باید در یک نسخه بهعمل آید ولی عملا سه نسخه تهیه میشود، زیرا قانون نسخهای که در دفتر دادگاه باقی میماند اصل فرض کرده و دو نسخه دیگر را سواد آن میداند.
و براساس ماده ۲۹۶ قانون تجارت:
مامور اجرا باید سواد صحیح اعتراض نامه را به محل اشخاصی که باید واخواست برات به آنها ابلاغ شود بدهد.
وظیفه دفتر دادگاه
براساس ماده ۲۹۷ قانون تجارت دفتر محکمه یا دفتر مقامی که وظیفهی محکمه را انجام میدهد باید مفاد اعتراض نامه را روزبهروز به ترتب تاریخ و نمره در دفتر مخصوصی که صفحات آن توسط رئیس محکمه یا قائم مقام او نمره و امضا شده است ثبت نماید. در صورتی که محل اقامت برات دهنده یا ظهرنویس اولی بر روی برات قید شده باشد دفتر محکمه باید آنها را توسط نامه سفارشی از علل امتناع از تادیه مستحضر سازد.
تاثیر بد حسابی در واخواست برات
قانون با تمام توجهی که به امر برات دارد، اشخاص را مامور به انجام تعهد خودشان نموده و توجه زیادی به این وظیفهی اخلاقی دارد. در صورت عدم انجام آن و بد حسابی نمودن، مجازاتی براساس ماده ۲۳۸ قانون تجاری مقرر داشته: به این صورت که اگر بر علیه کسی که براتی را قبول کرده ولی وجه آن را نپرداخته اعتراض عدم تادیه شود، دارنده براتی نیز که همان شخص قبول کرده ولی هنوز موعد پرداخت آن نرسیده است میتواند از قبول کننده تقاضا نماید که برای پرداخت وجه آن ضامن دهد یا پرداخت آن را به نحو دیگری تضمین کند.
پس اگر شخصی با وجود نوشتن قبولی برات از تادیه وجه آن امتناع نماید که واخواست برات صورت پذیرد، بدحساب قلمدار شده و اگر اشخاص دیگری هم غیر از دارنده برات اولی، براتی به وعده همین شخص بدحساب داشته باشد ولی وعدهی پرداخت آن نرسیده باشد حق دارند از دادگاه بخواهند که نسبت به برات ایشان ضامن داده شود یا به وسیله دیگر پرداخت آن تضمین گردد. مثلا جنسی را تا زمان وعده برات نزد شخص ثالثی بازداشت نمایند.