مالیات بر ارزش افزوده و جایگاه آن در نظام اقتصادی کشور

بطور کلی مالیات‌ها به روش مستقیم و غیرمستقیم از درآمد، مصرف و ثروت گرفته می‌شوند. مالیات بر ارزش افزوده از انواع مالیات غیر مستقیم است که بر مصرف وضع می‌شود و در زنجیره واردات، تولید و توزیع براساس درصدی از ارزش افزوده بر روی قیمت کالاها از هر فعال اقتصادی به فعال بعدی منتقل شده و در نهایت توسط مصرف‌کننده نهایی پرداخت می‌شود.

مزایای مالیات بر ارزش افزوده

اولین حسن مالیات بر ارزش افزوده شفاف‌سازی مبادلات اقتصادی می‌باشد، چون این مالیات در هر مرحله از عملیات واردات، تولید و توزیع و حتی صادرات از هر مرحله بعدی واگذار می‌شود و در نتیجه می‌توان این زنجیره را پی‌گیری و مشکلات آن را ردیابی نمود.

دومین حسن آن افزایش درآمدهای مالیاتی دولت بدون فشار بر تولیدکننده و توزیع کننده است.

همچنین این مالیات موجب تشویق سرمایه‌گذاری، تولید و صادرات می‌شود.

دامنه مشمولیت مالیات ارزش افزوده

عرضه و فروش کلیه کالاها و خدمات و همچنین واردات و صادرات مشمول این نظام مالیاتی می‌باشد که نهایتا به مصرف‌کننده نهایی منتقل و از ایشان دریافت می‌گردد.

مالیات بر کالاها قبلا هم در اجرای قانون موسوم به تجمیع عوارض اخذ می‌گردیده است و بنابراین مالیات بر ارزش افزوده یک مالیات اضافی جدید محسوب نمی‌گردد.

پرداخت‌‌کنندگان واقعی این مالیات چه کسانی هستند؟

معافیت فقط برای کالاها و خدمات خاص مثل بسیاری از مایحتاج عمومی شامل می‌شود. مصرف‌کنندگانی که مصرف بیشتری داشته باشند مالیات بیشتری نیز می‌دهند.

مالیات بر ارزش افزوده، جایگزین قانون تجمیع عوارض

مالیات و عوارضی تقریبا معادل مالیات بر ارزش افزوده، قبلا هم از اکثر کالاها در چهارچوب قانون تجمیع عوارض اخذ می‌شده است، که هم اکنون مالیات و عوارض مذکور حذف و بجای آن نظام مالیات بر ارزش افزوده اجرا و مالیات مربوطه تقریبا با همان نرخ اخذ خواهد گردید.

نرخ مالیات بر ارزش افزوده

نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سال 1403 معادل 10 درصد پیش‌بینی شده است. این بدان معنی است که مشاغل موظف به دریافت 10% از ارزش افزوده کالا یا خدمات از مشتری یا مصرف‌کننده هستند. در نهایت پس از اتمام دوره مالی باید با تنظیم اظهارنامه، مالیات فوق را به سازمان امور مالیاتی پرداخت نمایند.

مهلت پرداخت مالیات ارزش افزوده

مهلت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده 15 روز پس از پایان هر فصل است. به‌عنوان مثال مهلت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده فصل بهار، تا پایان 15 تیر ماه تعیین شده است. در صورتی که آخرین روز مهلت تعیین شده تعطیل باشد، این مهلت تا پایان اولین روز کاری بعد از تعطیلات تمدید می‌شود.

معافیت‌های نظام مالیات بر ارزش افزوده

معافیت‌های این نظام مالیاتی شامل اقلام زیر است:

• اقلام عمده و ضروری سبد مصرفی خانوار مثل نان، گوشت، قند، برنج، شیر و روغن نباتی.
• محصولات و نهاده‌های کشاورزی
• انواع دام، آبزیان، زنبور عسل و کرم ابریشم
• انواع دارو و خدمات بهداشتی درمانی
• خدمات توانبخشی و حمایتی
• خدمات پژوهشی و فرهنگی
• خدمات بانکی
• اقلام فرهنگی مثل کتاب، نشریات و انواع کاغذ و دفاتر تحریر
• اموال غیرمنقول مثل ساختمان و ملک
• خدمات حمل و نقل عمومی
• فرش دستبافت

معافیت از نظام مالیات بر ارزش افزوده برای کالاهای صادراتی

در نظام مالیات بر ارزش افزوده کالاها و خدمات صادراتی مشمول نرخ صفر می‌شوند. نرخ صفر به این معناست که کالاها و خدمات صادراتی نه فقط در زمان صادرات مشمول مالیات نمی‌شوند، بلکه کلیه مالیات بر ارزش افزوده‌های پرداختی بابت خرید کالاها و خدمات مصرفی در تولید و عرضه محصول صادراتی نیز توسط سازمان امور مالیاتی مسترد می‌شوند.

تکالیف مودیان نظام مالیات بر ارزش افزوده

فعالات اقتصادی بایستی در زمان خرید یا واردات کالاها و خدمات، علاوه بر بهای آنها مالیات بر ارزش افزوده متعلق را نیز پرداخت نمایند که این مبلغ پرداختی طلب ایشان از سازمان امور مالیاتی حساب می‌شود.

و از طرف دیگر در زمان عرضه کالا و خدمات بایستی علاوه بر بهای آن، مالیات متعلق به آن را نیز از خریداران اخذ و آن را به عنوان طلب دولت از ایشان نزد خود نگهداری کنند.

در پایان دوره‌های سه ماهه با تسلیم اظهارنامه توسط فعالان اقتصادی، مبالغ بدهی و مطالبه مالیات با سازمان تسویه حساب می‌گردد.