قبول برات و نکول آن چه قوانینی دارد؟

قبول برات

قبول برات بعد از این‌که توسط براتگیر نوشته شد، براتگیر مدیون دارنده‌ی برات‌ می‌شود. قبل از نوشتن قبولی برات هیچ‌گونه ارتباطی با دارنده برات ندارد، اما به محض قبول برات، خود را بسته به اداء دین می‌نماید و وظیفه دارد تعهد خود را انجام دهد.

براساس ماده ۲۲۸ قانون تجارت: قبول برات در خود برات با قید تاریخ نوشته شده امضا یا مهر می‌شود. اما در قانون مشکلی نیست که در نوشته‌ای جداگانه قبول برات نوشته شود. روشن است قید قبولی در خود برات برای استفاده از آن و انتقال و ظهر نویسی کاملاً آسان خواهد بود. در قبولی تاریخ باید قید شود و فایده آن این است که اگر برات به وعده از رؤیت باشد تاریخ پرداخت آن معلوم می‌شود. به‌عنوان مثال: براتی که به‌مدت ۳۰ روز از تاریخ رؤیت براتگیر صادر می‌شود باید معلوم شود چه روزی به رؤیت براتگیر رسیده تا سی روز بعد از آن، تاریخ وصول وجه باشد والا اگر قبول برات بدون تاریخ نوشته شد، تاریخ برات همان تاریخ رؤیت حساب می‌شود، در برات‌هایی که به محض رؤیت باید پرداخت شوند تاریخ اهمیت زیادی ندارد اما در صورتی‌که برات به وعده از رؤیت باشد تاریخ قبولی با تمام حروف نوشته خواهد شد.

براتگیر مختار است برات را قبول و یا نکول کند. براساس ماده ۲۲۹ قانون تجارت:

هر عبارتی که براتگیر در برات نوشته امضا یا مهر کند قبولی محسوب است مگر این‌که صریحاً عبارت، مشعر بر عدم قبول باشد و همچنین در صورتی‌که محال علیه بدون تحریر هیچ عبارتی، برات را امضا یا مهر کند، برات قبول شده محسوب است.

ممکن است محال‌ علیه یک قسمت از وجه برات را قبول کند پس اگر عبارت فقط مشعر بر عدم قبول یک جز از برات باشد بقیه وجه برات قبول شده محسوب است.
هرگاه محال علیه در برات قبولی خود را مشروط به شرط بنویسد برات نکول شده محسوب است و دارنده برات می‌تواند برای وصول وجه آن به ظهرنویس‌‌‌‌‌ها و برات‌دهنده رجوع نماید ولی با وجود این قبول‌کننده به‌شرط در حدود شرطی که نوشته مسئول پرداخت برات است.

براتگیر نمی‌تواند دارنده را سرنگون نموده و جهت قبول آن به امروز و فردا وقت بگذراند، بلکه براساس ماده ۲۳۵ قانون تجارت: برات باید به محض ارائه یا منتهی در ظرف ۲۴ ساعت قبول یا رد شود والا دارنده برات می‌تواند مبادرت به اعتراض نماید.

آثار قبول

قبول برات را کسی که نوشت متعهد شناخته می‌شود. اگر برات بدون مدت باشد، برات به رؤیتی تلقی و باید در همان روز یا منتهی در ظرف ۲۴ ساعت و اگر مدت داشت در سر موعد ملزم است وجه آن را تأدیه نماید، به این جهت است که پس از قبولی حق نکول ندارد.
چون قبول برات در حقیقت موجب عقد قراردادی است که به‌موجب آن محال‌علیه مدیون می‌شود، لذا قبولی براتگیر مانند سایر عقود و در موقعی صحیح است که با رعایت شرایط اساسی عقد باشد. مثلا اگر کسی ثابت نمود که در امضا قرارداد مکره بوده و یا مجبور شده و یا قبول‌کننده غیر رشید بوده است، قبولی معتبر نخواهد بود.

نکول

محال علیه مختار است برات را قبول و یا نکول کند و نکول برات باید به‌موجب تصدیق‌نامه‌ای که رسماً تنظیم می‌شود محقق گردد. تصدیق‌نامه ذکر شده موسوم است به اعتراض (پروتست) نکول، به این جهت اگر دارنده برات بخواهد از نکول براتگیر استفاده نموده و به برات‌دهنده یا ظهرنویسان مراجعه و وجه برات را دریافت دارد باید به‌وسلیه دادگاه شهرستان و اگر در آن محل دادگاه شهرستان نباشد به‌ترتیب به دادگاه بخش یا رئیس ثبت اسناد یا حاکم محل واخواست (اعتراض) نکول بدهد. طریقه ارسال آن بعداً ذکر می‌شود.
هر زمان به‌وسیله اعتراض، دارنده برات، نکول محال‌علیه را ثابت نمود. اگر برات به وعده باشد ظهرنویس‌ها و برات‌دهنده به تقاضای دارنده برات باید ضامنی برای تأدیه و جبران در سر وعده بدهند، یا وجه برات را به پیوست مخارج اعتراض‌نامه… فوراً پرداخت نمایند و اگر پرداخت آن به محض رؤیت بوده و برات دارای وعده نباشد دارنده برات می‌تواند به هریک از ظهرنویس‌ها و برات‌دهنده یا به تمام آن‌ها مجتمعاً مراجعه و وجه برات را با مخارج اعتراض‌نامه (واخواست) دریافت دارد.

قبولی شخص ثالث

اگر دارنده برات نکول محال‌علیه را به‌وسیله اعتراض (واخواست) محقق نمود، ممکن است شخص ثالثی پیدا شود و آن را به‌نام برات‌دهنده یا یکی از ظهرنویس‌ها قبول کند. در این صورت قبولی شخص ثالث باید در واخواست قید و به امضا او برسد، ولی در هرحال حق دارنده برات تا وصول تمام وجه برات محفوظ خواهد ماند، به این معنی که اگر شخص ثالث حاضر به تأدیه وجه برات در موعد نشد دارنده برات حق مراجعه به ظهرنویس‌ها و برات‌دهنده را خواهد داشت.