محل برات
برات بامحل آن است که براتدهنده وجهی از محالعلیه طلب داشته باشد و مبادرت به صدور برات نماید. اگر چیزی نزد محالعلیه نداشته باشد و برات صادر کند، برات بیمحل خواهد بود.
برات بامحل
وجود محل برات ممکن است در اثر داشتن وجه نقد، یا مال تجارتی و یا داشتن اعتبار (داشتن براتی از محالعلیه) پیدا شود و براتدهنده به اعتبار آن برات صادر نماید. موقع صدور برات لازم نیست محل موجود باشد، بلکه ممکن است زمان پرداخت، محل پیدا شود. بهعنوان مثال: کالای تجارتی جهت فروش فرستاده شده ولی هنوز در راه است. فرستنده کالای تجارتی براتی بهوعده دو ماه به اعتبار جنسی که در راه است بهعهده طرف خود صادر مینماید، محالعلیه چون میداند کالای تجارتی قریباً بدست او خواهد رسید و زمان پرداخت برات، قیمت یا عین آن نزد او خواهد بود برات را قبول میکند، چنین براتی بامحل است:
احکام زیر در برات بامحل جاری است:
- وقتی برات بامحل باشد محالعلیه حقاً باید برات را قبول کند والا دارندهی برات میتواند او را محکوم به جبران خسارت نماید.
- در قوانین بعضی از کشورها در موقع ورشکستگی محالعلیه، دارنده برات بامحل حق اولویت به دارنده برات بیمحل دارد حتی اگر برات به رؤیت محالعلیه نرسیده باشد.
- هرزمان براتدهنده ورشکست شود دارنده برات بامحل که به رؤیت محالعلیه رسانده باشد داخل در غرماء نمیشود بلکه طلب خود را از محالعلیه وصول خواهد نمود.
- چنانچه دارنده برات برای به رؤیت رساندن درنگ کند و تا یکسال از حق خود استفاده ننماید دیگر حق رجوع به ظهرنویسها و صادرکننده برات را ندارد.
انتقال محل برات
محل برات باید معلوم شود متعلق به کیست و بعد از صدور برات آیا دهندهی برات میتواند محل برات را به شخص دیگر منتقل نماید یا خیر. این عمل بیشتر در موقع ورشکستگی براتدهنده مشخص میشود. به این معنی که شخصی براتی که بامحل بوده صادر نموده و قبل از تأدیه محالعلیه ورشکست شده آیا مدیر تصفیه باید طلب براتدهنده را از محالعلیه وصول نموده و دارنده برات را در غرماء شرکت دهد یا خیر؟
این حکم در کشورهای مختلف فرق میکند. با صدور برات در قانون فرانسه ملکیت محل آن به دارندگان برات منتقل میشود، اعم از اینکه محالعلیه رؤیت نموده باشد یا خیر و قبل از تصویب قانون رویه قضائی در کشور فرانسه به همین منوال بوده و قانون بلژیک هم به همین طریق است ولی قانون آلمان در این موضوع ساکت است. قانون تجارت ایران در این بحث وارد نشده، به این جهت میگوییم که موضوع از دو حال خارج نیست:
- هرزمان برات به رؤیت محالعلیه رسیده و قبولی نوشته شده باشد دیگر دهندهی برات نمیتواند محل آن را بازگرداند و یا برات دیگری از آن محل صادر نماید، زیرا به مجرد قبول، محالعلیه مدیون دارنده برات میشود. حال چگونه ممکن است محالعلیه دفعهی دیگر دین خود را بپردازد و برای یک وجه دو دفعه پرداخت بهعمل آید.
- اگر برات هنوز به دیدار محالعلیه نرسیده باشد با وجود عدم تصریح قانون نمیتواند محل آن را از ملکیت دهندهی برات خارج دانست و اگر دهنده برات ورشکست شود چون هنوز رابطه بین محالعلیه و دارنده برات ایجاد نشده، مدیر تصفیه میتواند طلب تاجر ورشکسته را از محالعلیه وصول و دارنده برات را جز سایر طلبکاران تاجر ورشکسته، به غرماء دعوت نماید.
تخصیص محل برات
ممکن است در برات محل خاصی جهت پرداخت معلوم شود. بهعنوان مثال: اگر قید شود از محل فروش چرم پرداخت شود، با قبول محالعلیه باید از همان محل پرداخت گردد حتی اگر اینکه محل دیگری نزد محالعلیه باشد.
برات بیمحل
برات بیمحل وقتی است که براتدهنده طلبی از محالعلیه نداشته باشد، همچنین در اثر قرارداد یا قرض و بدهی برات صادر شده باشد. معمولاً بین تجارتخانههای کوچک چنین اعمالی رواج دارد که موقع احتیاج یکی بهعهده دیگری بهمدت چند ماه برات صادر و از فروش آن استفاده مینماید و در رأس موعد یا پول آن را میرساند و یا محالعلیه برات دیگری بهعهده دهندهی برات صادر مینماید. البته این وسیلهای است برای بهدست آوردن پول ولی مقداری از بابت بهره و مخارج کم میشود که اگر ادامه پیدا کند منتهی به زیان کلی خواهد شد.