پشت‌نویسی برات چیست و چند نوع است؟
پشت‌نویسی برات
پشت‌نویسی برات عملی است که براساس آن دارنده‌ی برات تمام یا قسمتی از حقوق خود را به دیگری واگذار می‌نماید.
یکی از فواید عمل اسناد تجارتی مخصوصا برات، این است که وسیله معاملات بوده و به‌جای پول بکار می‌رود. برات هرچقدر بیشتر جریان داشته و نقل و انتقال آن بیشتر باشد امور تجارت بیشتر رونق پیدا می‌کند. مثلا فردی که ده هزار تومان برات به‌عهده کسی صادر می‌کند، دارنده برات میتواند آن را در بازار فروخته و پس از کسر بهره بقیه آن را وجه نقد دریافت نماید. خریدار جدید اگر احتیاج به پول داشته باشد میتواند با گرفتن وجه برات و کسر نزول، به دیگری آن را انتقال دهد و این عمل ادامه یابد تا برسد به حد اعلای استفاده از آن. نتیجه این خواهد بود که از اعتباری که برات‌دهنده نزد براتگیر دارد ممکن است ده نفر یا بیشتر به‌جای وجه نقد از آن استفاده نمایند، به این علت است که برای فروش برات، قانون امکاناتی قائل شده که براساس ماده ۲۴۵ قانون تجارت:
انتقال برات به‌وسیله پشت‌نویسی برات به‌عمل می‌آید و دیگر تشریفاتی مانند مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و ثبت در دفاتر مربوط لازم نیست، به مجرد این‌که پشت برات امضا شود انتقال به‌عمل می‌آید.
قانون، نوشتن عباراتی حاکی بر انتقال را لازم ندانسته و مقرر داشته: پشت‌نویسی برات باید به امضای پشت‌نویس برسد، مسلم است که مهر معمولی پشت‌نویس در صورتی‌که سواد نداشته باشد به‌جای امضا کفایت می‌کند.
پشت‌نویسی برات دو نوع است:
- زمانی‌که برات به شخص معین انتقال داده می‌شود. در این حالت ممکن است در هر پشت‌نویسی تاریخ و اسم کسی که برات به او انتقال داده می‌شود قید گردد.
- هنگامی‌که نام شخص معین برده نمی‌شود، بلکه فقط پشت ورقه برات امضا می‌شود در این حال برات در حکم اسناد در وجه حامل خواهد بود و در دست هرکس که باشد متعلق به او است و میتواند برات را عیناً به دیگری بفروشد، چنین فروشنده‌ای را پشت‌نویس مخفی گویند و این فایده را دارد که چون امضایی در برات ندارد، در موقع برگشت برات مسئولیت تضامنی نخواهد داشت.
امکان دارد در پشت‌نویسی تاریخ هم قید نشود، اما اگر قید شود نباید به تاریخ مقدم باشد چون براساس ماده ۲۴۸ قانون تجارت:
هرگاه پشت‌نویس در پشت‌نویسی تاریخ مقدمی قید کند فریبنده شناخته می‌شود. علت آن این است که در موقع ورشکستگی مؤثر می‌باشد چون ممکن است تاجر ورشکست بوده و به تاریخ مقدم انتقال داده باشد.
پشت‌نویسی ممکن است به‌عنوان انتقال باشد یا به‌عنوان وکالت:
پشت‌نویسی برات به‌عنوان انتقال
به‌طور کلی پشت‌نویسی حاکی از انتقال برات است مگر این‌که پشت‌نویس وکالت در وصول را قید کرده باشد. پس هرزمان برات پشت‌نویسی شد یعنی به امضا رسید، حکم کلی انتقال است و برات متعلق به دارنده آن است جز آن‌که خلاف آن ثابت شود. طبق این قاعده نمی‌توان قسمتی از وجه برات را پشت‌نویسی نمود بلکه پشت‌نویس باید تمام وجه برات را پشت‌نویسی کند.
پشت‌نویسی برات به‌عنوان وکالت
چنان‌چه مقصود از پشت‌نویسی انتقال نباشد بلکه دارنده برات دیگری را وکیل در وصول وجه برات نموده باشد، در این‌صورت انتقال برات واقع نشده اما دارنده برات حق وصول و حق اعتراض و اقامه دعوی برای وصول وجه خواهد داشت.
براساس این قاعده وکیل باید به وکالت خود عمل نموده برات را به رؤیت براتگیر برساند والا اعتراض نکول نموده و نتیجه را به اطلاع پشت‌نویس یا دهنده‌ی برات برساند و اگر براتگیر رؤیت نمود وجه را وصول والا اعتراض و سپس توسط محاکم اقدام به وصول وجه نماید یا از پشت‌نویس‌ها یا دهنده برات مطالبه نماید. در غیر این‌صورت هروقت به وظایف خود عمل ننمود و حقی از دارنده برات ضایع گردید مسئول خواهد بود. بجز در مواردی‌که خلاف آن در برات تصریح شده باشد. مانند این‌که قید شده باشد که وکیل حق اعتراض ندارد و فقط وکیل در وصول است که در این‌صورت باید طبق وکالت عمل کند.
پشت‌نویسی برات با عدم حق انتقال
پشت‌نویس میتواند پشت‌نویسی دیگر را منع کند، بنابراین اگر دارنده برات آن را پشت‌نویسی نمود و به دیگر اشخاص انتقال داد در این‌صورت پشت‌نویسی که پشت‌نویسی برات را منع کرده در برابر پشت‌نویسان بعدی مسئولیت و ضمانتی نخواهد داشت.
